Monthly Archives: Ιουλίου 2010
Η Αννούλα γλωσσολόγος
Η Άννα Διαμαντοπούλου μερικά χρόνια πριν, όταν ήταν ακόμη ευρωπαϊκή επίτροπος, είχε προτείνει την καθιέρωση της αγγλικής ως δεύτερης επίσημης γλώσσας στην Ελλάδα. Απ’ ό,τι φαίνεται το θέμα της γλωσσομάθειας την απασχολεί ιδιαιτέρως, καθώς σε ομιλία της στη Συνάντηση Εργασίας για την «Ελληνική Γλώσσα και τη Γλωσσική Αγωγή» στη Θεσσαλονίκη εξήγγειλε τέσσερις πρωτοβουλίες, ώστε η ελληνική να γίνει «η πρώτη ξένη γλώσσα που θα προτιμάται παγκοσμίως από άποψη [!!!]».
Τη φιλόδοξη πρόταση της υπουργού δε θα μπω στον κόπο να την αξιολογήσω -ούτε καν αυτό το χυλώδες (εκ του «χυμώδες») «από άποψη»… Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον εν προκειμένω είναι το επιχείρημα με το οποίο στηρίζει αυτή την πρόταση. Πρόκειται για έναν μακρινό απόηχο του περίφημου λερναίου κειμένου σε συνδυασμό με μια παλιότερη διαφήμιση της μπύρας «Μύθος». Ορίστε το επίμαχο απόσπασμα από την ομιλία της Υπουργού:
«Όταν δεν βρίσκουμε τις λέξεις, πιανόμαστε στα χέρια!» είχε πει το 2008 σε ομιλία της για την εκπαίδευση στην Γαλλική Ακαδημία, η γαλλίδα ακαδημαϊκός και κορυφαία ελληνίστρια Ζακλίν ντε Ρομιγί. Φράση συγκλονιστική, που καταδεικνύει με έναν πολύ παραστατικό τρόπο πως τα όρια μεταξύ του πολιτισμού και της βαρβαρότητας σημαίνονται με λέξεις. Κι αν μας λείψουν, θα εκλείψει ο πολιτισμός.
Ιδιαίτερα για εμάς τους Έλληνες, θα συνιστούσε πραγματικά τραγική ειρωνεία να μας λείψουν οι λέξεις, όταν η ελληνική γλώσσα από τη μακρινή αρχαιότητα μέχρι σήμερα έχει να επιδείξει έναν εντυπωσιακό πλούτο από λεξίτυπους καθώς μιλιέται και εξελίσσεται μέσα στους αιώνες. Και όταν ένα μεγάλο τμήμα από τους λεξίτυπους άλλων γλωσσών, όπως της αγγλικής, είναι αμιγώς ελληνογενές. Στο Merrian [sic] Webster, το πληρέστερο σήμερα αμερικανικό λεξικό, σε σύνολο 166.724 λέξεων η συμμετοχή ελληνογενών λέξεων είναι 42.914, αριθμός που αντιστοιχεί στο 25,73%. H μία στις τέσσερις λέξεις του είναι ελληνογενής. Χαρακτηριστικό είναι το κείμενο του αείμνηστου Ξενοφώντα Ζολώτα, μιλώντας το 1957 και το 1959 σε διεθνή φόρα με αμιγώς ελληνογενείς λέξεις της αγγλικής γλώσσας.
Αλλά και σήμερα, βασικοί όροι της επιστημονικής και τεχνολογικής πρωτοπορίας εκφράζονται με ελληνικά γλωσσικά δάνεια. Nanotechnology, η νανοτεχνολογία. Κι αυτή η λέξη που στα αγγλικά φαίνεται σαν μια σειρά από τυχαία γράμματα, μια σύμβαση δηλαδή , στα ελληνικά η ετυμολογική της σύνθεση το σημαίνον (η λέξη) έχει πρωτογενή σχέση με το σημαινόμενο (την έννοια). Είναι αυτή η ιδιότητα της ελληνικής γλώσσας που έκανε τον κορυφαίο φυσικό και εκ των θεμελιωτών της κβαντομηχανικής Βέρνερ Χάιζενμπεργκ να πει: «Η θητεία μου στην αρχαία Ελληνική γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου άσκηση. Στην γλώσσα αυτή υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στην λέξη και στο εννοιολογικό της περιεχόμενο.». Δεν είναι μικρό πράγμα η αναγνώριση αυτή από τον διανοητή στον οποίο οφείλουμε την «αρχή της απροσδιοριστίας»!