Όνειρο Θερινού Μεσημεριού

Κάτι οι μπύρες, κάτι οι μπάμιες που έφαγα το μεσημέρι, κάτι το ότι είχα να κοιμηθώ πολύ καιρό στο πατρικό μου σπίτι, είδα πριν λίγο ένα όνειρο απ’ αυτά που σε εντυπωσιάζουν με τη λεπτομέρεια αλλά και το συμβολισμό τους:

Είχα έρθει από Ελλάδα και συναντηθήκαμε έξω από το Βρετανικό Μουσείο αγκαλιάζοντας ο ένας τον άλλο. Μας έμενε άλλη μια ώρα μέχρι να κλείσει και με παρότρυνες να μπω και να δω τουλάχιστον την αίθουσα με τα γλυπτά του Παρθενώνα. Μπήκαμε μέσα και στην είσοδο κόντεψα να πέσω. Κράτησα την ισορροπία μου ακουμπώντας στο φαρδύ μέτωπο μιας μαρμάρινης προτομής που βρισκόταν δίπλα μου και το βλέμμα μου πήρε έναν υπάλληλο του μουσείου (έγχρωμος, με ξυρισμένο κεφάλι) να με κοιτάζει αποδοκιμαστικά.

Ξεκινήσαμε από μια αίθουσα στην οποία υπήρχε η αναπαράσταση ενός ισπανικού χωριού με χρωματιστές προσόψεις και λίγο πιο πέρα υπήρχαν μαγαζάκια (μέσα στην αίθουσα) όπου μπορούσε κανείς να παραγγείλει ισπανικό φαγητό. Παραγγείλαμε κάτι από ένα και λίγο πιο πέρα βρέθηκα να ετοιμάζω κι εγώ ένα φαγητό σε έναν πάγκο ψιλοκόβοντας στήθος κοτόπουλο και λαχανικά που τα έριχνα σε μια μεγάλη κατσαρόλα με νερό, ενώ εσύ περίμενες να ετοιμαστεί η παραγγελία μας.

Κάποια στιγμή ήρθε ένας υπάλληλος του μουσείου και μας είπε ότι το μουσείο θα έκλεινε σε 5 λεπτά. Πήρες την παραγγελία μας  (κάτι με φασόλια) και συμφωνήσαμε να τελειώσουμε το μαγείρεμα στο σπίτι. Μπήκαμε στο αμάξι, αλλά στο δρόμο χρειάστηκε να βγεις για να πάρεις κάτι. Βγήκα κι εγώ και τότε το αυτοκίνητο, ένα κρεμ Lancia Y, άρχισε να κινείται μόνο του και αρχίσαμε να το κυνηγάμε, πρώτα εγώ και μετά κι εσύ που εμφανίστηκες πίσω μου. Το αμάξι απέφευγε ως δια μαγείας τη σύγκρουση τόσο με άλλα αυτοκίνητα όσο και με τους τοίχους των σπιτιών στο χωριό όπου είχε μεταφερθεί το σκηνικό του ονείρου, ώσπου, ακολουθώντας μια παράξενη λογική, άρχισε να στρίβει αριστερά σε κάθε σταυροδρόμι. Του έστησα καρτέρι, υπολογίζοντας που θα βρεθεί, το σταμάτησα με τα χέρια, μπήκες μέσα και φύγαμε.

Η Αννούλα γλωσσολόγος

Η Άννα Διαμαντοπούλου μερικά χρόνια πριν, όταν ήταν ακόμη ευρωπαϊκή επίτροπος, είχε προτείνει την καθιέρωση της αγγλικής ως δεύτερης επίσημης γλώσσας στην Ελλάδα. Απ’ ό,τι φαίνεται το θέμα της γλωσσομάθειας την απασχολεί ιδιαιτέρως, καθώς σε ομιλία της στη Συνάντηση Εργασίας για την «Ελληνική Γλώσσα και τη Γλωσσική Αγωγή» στη Θεσσαλονίκη εξήγγειλε τέσσερις πρωτοβουλίες, ώστε η ελληνική να γίνει «η πρώτη ξένη γλώσσα που θα προτιμάται παγκοσμίως από άποψη [!!!]».

Τη φιλόδοξη πρόταση της υπουργού δε θα μπω στον κόπο να την αξιολογήσω -ούτε καν αυτό το χυλώδες (εκ του «χυμώδες») «από άποψη»… Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον εν προκειμένω είναι το επιχείρημα με το οποίο στηρίζει αυτή την πρόταση. Πρόκειται για έναν μακρινό απόηχο του περίφημου λερναίου κειμένου σε συνδυασμό με μια παλιότερη διαφήμιση της μπύρας «Μύθος». Ορίστε το επίμαχο απόσπασμα από την ομιλία της Υπουργού:

«Όταν δεν  βρίσκουμε τις λέξεις, πιανόμαστε  στα χέρια!» είχε πει το 2008 σε ομιλία της για την εκπαίδευση στην Γαλλική Ακαδημία,  η γαλλίδα ακαδημαϊκός  και κορυφαία ελληνίστρια Ζακλίν ντε Ρομιγί. Φράση συγκλονιστική,  που καταδεικνύει με έναν πολύ παραστατικό τρόπο πως τα όρια μεταξύ του πολιτισμού και της βαρβαρότητας σημαίνονται με λέξεις. Κι αν μας λείψουν, θα εκλείψει ο πολιτισμός.

Ιδιαίτερα για εμάς τους Έλληνες, θα συνιστούσε πραγματικά τραγική ειρωνεία να μας λείψουν οι λέξεις, όταν η ελληνική γλώσσα από τη μακρινή αρχαιότητα μέχρι σήμερα έχει να επιδείξει έναν εντυπωσιακό πλούτο από λεξίτυπους καθώς μιλιέται και εξελίσσεται μέσα στους αιώνες. Και όταν ένα μεγάλο τμήμα από τους λεξίτυπους άλλων γλωσσών, όπως της αγγλικής, είναι αμιγώς ελληνογενές. Στο Merrian [sic] Webster, το πληρέστερο σήμερα αμερικανικό λεξικό, σε σύνολο 166.724 λέξεων η συμμετοχή ελληνογενών λέξεων είναι 42.914, αριθμός που αντιστοιχεί στο 25,73%. H μία στις τέσσερις λέξεις του είναι ελληνογενής. Χαρακτηριστικό είναι το κείμενο του αείμνηστου Ξενοφώντα Ζολώτα, μιλώντας το 1957 και το 1959 σε διεθνή φόρα με αμιγώς ελληνογενείς λέξεις της αγγλικής γλώσσας.

Αλλά και σήμερα, βασικοί όροι της επιστημονικής και τεχνολογικής πρωτοπορίας εκφράζονται με ελληνικά γλωσσικά δάνεια. Nanotechnology,  η νανοτεχνολογία. Κι αυτή η λέξη που στα αγγλικά φαίνεται σαν μια σειρά από τυχαία γράμματα, μια σύμβαση δηλαδή , στα ελληνικά η ετυμολογική της σύνθεση το σημαίνον (η λέξη) έχει πρωτογενή σχέση με το σημαινόμενο (την έννοια). Είναι αυτή η ιδιότητα της ελληνικής γλώσσας  που έκανε τον κορυφαίο φυσικό και εκ των θεμελιωτών της κβαντομηχανικής Βέρνερ Χάιζενμπεργκ να πει: «Η θητεία μου στην αρχαία Ελληνική γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου άσκηση. Στην γλώσσα αυτή υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στην λέξη και στο εννοιολογικό της περιεχόμενο.». Δεν είναι μικρό πράγμα η αναγνώριση αυτή από τον διανοητή στον οποίο οφείλουμε την «αρχή της απροσδιοριστίας»!

Παρακάμπτοντας το κορακίστικο «αν μας λείψουν [οι λέξεις]» και τη γενικότερη ασυνταξία του κειμένου (αποκορύφωμα είναι αυτή η πρωτότυπη χρήση της ενεργητικής μετοχής: Χαρακτηριστικό είναι το κείμενο του αείμνηστου Ξενοφώντα Ζολώτα, μιλώντας το 1957 και το 1959 σε διεθνή φόρα με αμιγώς ελληνογενείς λέξεις της αγγλικής γλώσσας), φτάνουμε στο νεολογισμό «λεξίτυπος» (από μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο είναι φανερό ότι η λέξη αυτή έχει χρησιμοποιηθεί ως τώρα μόνο ως εμπορική επωνυμία) ο οποίος μας προετοιμάζει για αυτό που πρόκειται να επακολουθήσει: Στο Merrian [sic] Webster, το πληρέστερο σήμερα αμερικανικό λεξικό, σε σύνολο 166.724 λέξεων η συμμετοχή ελληνογενών λέξεων είναι 42.914, αριθμός που αντιστοιχεί στο 25,73%.

Μάλιστα. Με απόλυτη ακρίβεια λοιπόν, στο Merriam-Webster περιλαμβάνονται 166.724 λέξεις κοκ. Αλήθεια; Για να δούμε τι λέει η ιστοσελίδα του ίδιου του λεξικού για το θέμα:

Webster’s Third New International Dictionary, Unabridged, together with its 1993 Addenda Section, includes some 470,000 entries. The Oxford English Dictionary, Second Edition, reports that it includes a similar number.

Πόθεν όμως προέκυψαν αυτά τα δύο ακριβέστατα νούμερα που παραθέτει η υπουργός; Και πάλι το google δίνει την απάντηση: ολόκληρη η φράση προέρχεται από το βιβλίο «H Οικουμενική Διάσταση της Ελληνικής Γλώσσης» (1993) του Αριστείδη Κωνσταντινίδη, με μόνη αλλαγή το μετριοπαθέστερο «ελληνογενείς»  που αντικατέστησε το αρχικό «ελληνικές.» Τα συμπεράσματα δικά σας…

Για το πόσο «χαρακτηριστικό» είναι το κείμενο του Ξενοφώντα Ζολώτα (στην πραγματικότητα τα ελληνότροπα αγγλικά του κείμενα είναι δύο)  έχει γράψει ο Νίκος Σαραντάκος σχετικά πρόσφατα μια εξαιρετική ανάρτηση στο ιστολόγιό του η οποία διαλύει κάθε ψευδαίσθηση μεγαλείου που προέρχεται από τα δύο αυτά κείμενα.

Στην επόμενη παράγραφο της ομιλίας έχουμε όμως το καλύτερο! Στα ελληνικά υπάρχει, λέει, πρωτογενής σχέση ανάμεσα στο σημαίνον (λέξη) και στο σημαινόμενο (έννοια) και δίνει ως παράδειγμα μια σύνθετη λέξη στα αγγλικά (νανοτεχνολογία), την οποία υποτίθεται ότι ένας ομιλητής της ελληνικής την καταλαβαίνει αναλύοντάς τη στα συνθετικά της (η τεχνολογία των νάνων; ) ενώ στα αγγλικά είναι λέει μια σειρά από τυχαία γράμματα… Λες και τα αγγλικά δεν έχουν σύνθετες λέξεις που τα συνθετικά τους δεν είναι «αμιγώς ελληνογενή»… Hellenic Quest και ξερό ψωμί δηλαδή…

Το κερασάκι στην τούρτα είναι μια φράση του ΦΥΣΙΚΟΥ Χάιζενμπεργκ η οποία παρατίθεται για να καμαρώσουμε όλοι την ανωτερότητα της (αρχαίας) ελληνικής γλώσσας. Ψιλά γράμματα το γεγονός ότι η όποια αυθεντία του Χάιζενμπεργκ περιορίζεται στη δική του επιστήμη και όταν μιλάει για πράγματα έξω από αυτή τα λόγια του έχουν την ίδια βαρύτητα με αυτά οποιουδήποτε άλλου…

Όταν η Υπουργός Παιδείας και Δια Βίου Μάθησης εξαπολύει, μπροστά σε ειδικούς της γλώσσας μάλιστα, ένα τέτοιο κομπολόι ημιμάθειας, ασυναρτησίας και ψεύδους, τι μπορούμε άραγε να περιμένουμε σε σχέση με τα πολύπαθα ελληνικά στο σχολείο; Κι ας το είπε ο Κριαράς στην ίδια εκδήλωση ότι πρέπει να περιοριστούν τα αρχαία στο γυμνάσιο…